Een noodzakelijk goed
Standpunt | Jaargang 2023
Een noodzakelijk goed
Over het blijvende belang van de geesteswetenschappen
Klasse Menswetenschappen
De toekomst van de mensheid gaat hand in hand met de rol die aan de
geesteswetenschappen wordt toegekend in de maatschappij. De grote
uitdagingen van de eenentwintigste eeuw scherpen de culturele en
educatieve opdracht van de geesteswetenschappen met een hernieuwde
urgentie aan. Op een meer fundamenteel niveau vereist dit een genuanceerd
beeld van wat wetenschap is. Een reflectie op de aard en de taak van de
geesteswetenschappen biedt een heilzaam tegenwicht tegen een
reductionistische opvatting van de wetenschap, tegen een simplistisch
utilitarisme of tegen een te exclusieve dominantie van de technologie.
In dit Standpunt worden enkele elementen van deze reflectie samengebracht. Wat is de impact van de gewijzigde academische context en van het veranderend kennislandschap op de beoefening van de geesteswetenschappen? Hoe blijven de geesteswetenschappen aan zet in een samenleving die een diepgaande metamorfose heeft ondergaan en een constant versnellingsproces doormaakt? Hoe verhouden zij zich tot het spanningsveld tussen lokale verankering en globalisering? Hoe wijzen zij de weg in het complexe vlechtwerk van betekenissen die wij aan de gebeurtenissen toeschrijven? Hoe vatten zij betekenis?
Historici, literatuur- en kunstonderzoekers, taalkundigen, filosofen, antropologen en andere beoefenaars van de geesteswetenschappen bouwen verder op de soms eeuwenoude tradities van de eruditie, maar zoeken ook onverminderd naar nieuwe wegen voor een duurzame ontwikkeling van hun disciplines. Zij ontsluiten culturen en dragen een unieke verantwoordelijkheid op het gebied van taalgerelateerd onderzoek. De beoefenaars van de geesteswetenschappen zijn de behoeders en de bevorderaars van geletterdheid. Zij creëren samenhang in de kennis en beschouwen de vertaling van deze kennis naar een breed publiek als hun opdracht. Zij klaren – in een tijd van cultuuroorlogen – de lucht voor beschouwing en discussie uit.
In dit Standpunt worden enkele elementen van deze reflectie samengebracht. Wat is de impact van de gewijzigde academische context en van het veranderend kennislandschap op de beoefening van de geesteswetenschappen? Hoe blijven de geesteswetenschappen aan zet in een samenleving die een diepgaande metamorfose heeft ondergaan en een constant versnellingsproces doormaakt? Hoe verhouden zij zich tot het spanningsveld tussen lokale verankering en globalisering? Hoe wijzen zij de weg in het complexe vlechtwerk van betekenissen die wij aan de gebeurtenissen toeschrijven? Hoe vatten zij betekenis?
Historici, literatuur- en kunstonderzoekers, taalkundigen, filosofen, antropologen en andere beoefenaars van de geesteswetenschappen bouwen verder op de soms eeuwenoude tradities van de eruditie, maar zoeken ook onverminderd naar nieuwe wegen voor een duurzame ontwikkeling van hun disciplines. Zij ontsluiten culturen en dragen een unieke verantwoordelijkheid op het gebied van taalgerelateerd onderzoek. De beoefenaars van de geesteswetenschappen zijn de behoeders en de bevorderaars van geletterdheid. Zij creëren samenhang in de kennis en beschouwen de vertaling van deze kennis naar een breed publiek als hun opdracht. Zij klaren – in een tijd van cultuuroorlogen – de lucht voor beschouwing en discussie uit.
