Acht jaar VCWI

Acht jaar VCWI

Terugblik op het event naar aanleiding van de 8ste verjaardag van de VCWI. Afzwaaiend voorzitter André Van Steirteghem maakte een analyse van het landschap wetenschappelijke integriteit in Vlaanderen, gevolgd door debat over mogelijke uitdagingen voor de toekomst.

Wetenschappelijke integriteit staat definitief op de kaart in Vlaanderen — niet alleen in de universiteiten maar ook in vele strategische en kleinere onderzoeksinstellingen. 

De Vlaamse Commissie voor Wetenschappelijke Integriteit werd ingesteld op 7 oktober 2013 en werd gehuisvest in de KVAB. Op 22 oktober 2021 vond het event "Research Integrity in Belgium" plaats, waarop werd teruggeblikt op het achtjarig bestaan van de commissie. Afzwaaiend voorzitter, Prof. André Van Steirteghem, gaf een analyse van het landschap wetenschappelijke integriteit in Vlaanderen, de rol van de VCWI en de uitdagingen voor de toekomst.

Bij de oprichting van de VCWI in 2013 stond wetenschappelijke integriteit al stevig op de agenda, vertelde Prof. Van Steirteghem. Alle Vlaamse universiteiten hadden bijvoorbeeld al een CWI opgericht. Op initiatief van het FWO en geïnspireerd door het model van het Nederlandse LOWI, verenigden negen instellingen zich in een comité van toezicht, dat de eerste VCWI samenstelde: de vijf universiteiten, de twee voornaamste onderzoeksfondsen FWO en IWT, en de Vlaamse Academies voor Geneeskunde, Wetenschappen en Kunsten.

Prof. Van Steirteghem benoemde vier doelstellingen die het werk van de commissie funderen:

  1. Optimalisatie en harmonisering van CWI-werking
  2. Kwaliteitsvolle en faire behandeling van dossiers
  3. Ontwikkeling van een eenduidige en gedeelde visie op wetenschappelijke integriteit
  4. Onderkennen van structurele problemen m.b.t. wetenschappelijke integriteit

Een greep uit de verwezenlijkingen van acht jaar VCWI zijn: achttien tweede adviezen, vier algemene adviezen, de organisatie van een jaarlijkse ontmoetingsdag en het deelnemen aan internationale netwerking en samenwerking (onder meer via ENRIO).

Vandaag erkennen twintig Vlaamse onderzoeksinstellingen de VCWI. Kort na de oprichting sloten naast de negen stichters ook de strategische onderzoekscentra aan. Die hebben zich steeds verder ontwikkeld op vlak van wetenschappelijke integriteit. Ze hebben allemaal een werkzame CWI en ontwierpen plannen over hoe ze integriteit op de werkvloer konden bevorderen. "In steeds meer onderzoeksinstellingen dringt door dat wetenschappelijke integriteit geen blinde vlek mag zijn", aldus André Van Steirteghem. Hij denkt hierbij in het bijzonder aan drie soorten instellingen: de hogescholen, de universitaire ziekenhuizen en de federale wetenschappelijke instellingen. De VCWI wil hen bijstaan, als zij dat wenselijk achten.

Tenslotte zoomde deze studiedag ook in op de uitdagingen die geïdentificeerd kunnen worden binnen het domein van wetenschappelijke integriteit. Zes aandachtspunten werden kort geschetst en waren aanleiding voor een debat onder leiding van Heidi Mertes, met rectoren Caroline Pauwels en Luc Sels, CWI-voorzitter Geert Molenberghs, FWO secretaris-generaal Hans Willems en VCWI-lid Sabine Van Doorslaer: auteurschap, beoordeling van onderzoekers, conflicts of interest, training rond wetenschappelijke integriteit, de rol van het juridische in CWI-procedures en het harmoniseren van de aanpak van integriteit in de verschillende instellingen. 

 

 

 

De aanleiding voor dit event was de hersamenstelling van de VCWI. Van de negen leden-hoogleraren in de VCWI werden er zeven vervangen in deze mandaatovergang. André Van Steirteghem, voorzitter sinds de oprichting van de VCWI in 2013, nam een emotioneel afscheid van de VCWI en van een rijkgevulde carrière als wetenschapper. Hij gaf dan ook de voorzittersfakkel over aan Gert Storms. Storms is hoogleraar experimentele psychologie aan de KU Leuven en copromotor van een onderzoeksproject om het onderzoeksklimaat inzake wetenschappelijke integriteit aan de KU Leuven in kaart te brengen. Hij zal de VCWI de volgende vier jaar voorzitten. 

 

We sluiten dit artikel af met een citaat van Prof. Van Steirteghem:

"Wetenschappelijke integriteit is, in de hele geschiedenis van de wetenschap bekeken, een relatief jong gebied, dat in volle ontwikkeling is. Bovendien is ook onze wetenschap zelf in transitie — in het bijzonder hoe we samenwerken en ons werk delen. Onze gebruiken veranderen, maar daardoor soms ook onze normen. Bovendien hebben we in Vlaanderen en België heel wat aandachtspunten en uitdagingen op het vlak van wetenschappelijke integriteit. Ik denk dan ook te mogen besluiten dat er voor de VCWI nog heel wat werk op de plank ligt. Haar bestaansrecht is gegarandeerd."

(Her)lees de volledige voordracht