De waarde van waarheid
Lentecyclus
Jaargang 2023
Mark Eyskens
Campagnebeeld vanwege Sylvia Wenmackers (Truth- Stable Diffusion)
In de huidige digitale samenleving heeft de uiting van meningen, opvattingen en overtuigingen het werelddorp overspoeld. De waarheid wordt opgeëist maar ook vaak gegijzeld en misbruikt, verminkt en vermomd in het maatschappelijke debat. Kan de wetenschap waarheid verschaffen en zijn er grenzen aan het menselijke kenvermogen? De ware democratie beoogt de beheersbaarheid van meningsverschillen maar leidt de waarheid tot instemming of werkt ze polariserend? En is de doorbraak van de informatie-en communicatietechnologieën de hefboom van meer waarheidbetrachting of veeleer het instrument van grote geestelijke verwarring en conflicten? Het is de waarheid dat hierover nadenken en van gedachten wisselen toekomstbepalend is voor onze beschaving.
Mark Eyskens
Onlangs verscheen over dit thema een publicatie waarbij 50 VUB-wetenschappers betrokken waren, onder de titel Een vraag naar waarheid, uitgegeven door ASP.
Waarheid & Wetenschappen en Kunsten | 10-05-2023
Sprekers
Sylvia Wenmackers
Sylvia Wenmackers is als onderzoeksprofessor verbonden aan het Centrum voor Logica en Filosofie van de Wetenschappen van de KU Leuven. Ze heeft zowel een doctoraat in de Fysica als in de Filosofie behaald en zoekt in haar onderwijs en onderzoek graag de raakvlakken op tussen beide domeinen. Naast academische publicaties over onderwerpen als infinitesimale kansen, formele kenleer en grondslagen van de fysica, schrijft ze een maandelijkse column voor Eos. Ze publiceerde ook twee boeken voor een breder publiek: Kans op Chocoladetaart (2019, Sterck & De Vreese) en Wetenschap (2021, Lannoo Campus).
Marc Boone
Marc Boone (Gent, 1955) is emeritus gewoon hoogleraar van de Universiteit Gent. Specialisatie: geschiedenis van de late middeleeuwen. Gastprofessor aan de Université de Dijon, Paris IV (Sorbonne), de Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales en de Università degli Studi in Milaan. Lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België sinds 2008. Hij heeft geruime tijd aan studenten Letteren en Wijsbegeerte en sociale wetenschappen het inleidend vak Historische Kritiek gedoceerd waarin methodologie en deontologie van de geschiedenis aan bod komen. Centraal staat daarin de vraag hoe historici doorheen de tijd een manier hebben ontwikkeld om doorheen de “waarheid” die auteurs van historische bronnen aan het nageslacht willen achterlaten te kijken en de geschiedenis te reconstrueren.
Lorenz Demey
Lorenz Demey is onderzoeksprofessor aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven. Zijn onderzoek focust voornamelijk op filosofische logica, analytische filosofie en geschiedenis van de logica, en werd reeds meermaals bekroond, recent nog met een ERC Starting Grant van de European Research Council. Naast zijn onderzoek doceert Demey inleidende en geavanceerde vakken logica binnen de opleidingen filosofie en rechten, en is hij regelmatig bezig met wetenschapscommunicatie rond logica en filosofie.
Maarten Van Dyck
Maarten Van Dyck is professor in de wijsbegeerte aan de UGent en directeur van het Sarton Centrum voor Wetenschapsgeschiedenis. Zijn onderzoek zoekt steeds de relatie op tussen filosofie en geschiedenis van de wetenschappen.
Waarheid & Macht | 24-05-2023
Sprekers
Nico Wouters
Nico Wouters is hoofd van het Studiecentrum Oorlog en Maatschappij (CegeSoma) van het Rijksarchief, gastprofessor aan de Universiteit van Gent en co-hoofdredacteur van het Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis. Hij is een specialist van de Tweede Wereldoorlog. Hij voert momenteel het ‘bestelde’ onderzoek uit over de rol van de NMBS in de deportaties tijdens WOII en is ook co-coördinator van het ‘Resolutie-Metissen’ onderzoek van het Rijksarchief.
Antoon De Baets
Antoon De Baets is emeritus hoogleraar Geschiedenis, ethiek en mensenrechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is de auteur van vele publicaties, met name over de censuur van de geschiedenis, de ethiek van historici en de geschiedenis van de mensenrechten, waaronder Responsible History (New York / Oxford: Berghahn Books, 2009) en Crimes against History (Londen: Routledge, 2019). Zijn laatste grote publicatie is “The View of the Past in International Humanitarian Law (1860–2020),” International Review of the Red Cross, 104, nrs. 920–921 (november 2022), 1586-1620. Sinds 1995 coördineert hij het Network of Concerned Historians. Hij is President of the International Commission for the History and Theory of Historiography (2022–2026). Een volledig curriculum vitae is te vinden op https://www.concernedhistorians.org/va/cv.pdf. Zijn ORCID is 0000-0002-5734-8193.
Pieter Adriaens
Pieter R. Adriaens is hoofddocent aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven, waar hij doceert over de geschiedenis en filosofie van de wetenschappen, en over de relatie tussen mensen en andere dieren. Hij is co-auteur van een recent boek over wetenschap en homoseksualiteit: Of Maybugs and Men: A History and Philosophy of the Sciences of Homosexuality (The University of Chicago Press, 2022). Samen met enkele gelijkgezinden richtte hij het Leuven Centre for Health Humanities op, dat tal van activiteiten organiseert. Ten slotte is hij organisator van het jaarlijkse Feest van de Filosofie (in samenwerking met STUK en 30CC) en de jaarlijkse Zomerschool van het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte.
Walter Weyns
Walter Weyns (°1958) is hoogleraar sociologie aan de Universiteit Antwerpen, waar hij o.a. klassieke sociologische theorie en cultuurkritiek doceert. Hij beoefent een essayistische vorm van sociologie, schreef een dissertatie over Jürgen Habermas en publiceerde naast monografieën over Marx, Canetti en Habermas ook verschillende cultuursociologische werken, waaronder Wie, wat woke – een cultuurkritische benadering van wat we (on)rechtvaardig vinden (2021, Pelckmans).
Waarheid & Media | 31-05-2023
Sprekers
Peter Van Aelst
Peter Van Aelst is professor politieke communicatie en lid van de onderzoeksgroep ‘Media, Middenveld en Politiek (M²P)’ aan de Universiteit Antwerpen (UA). Zijn onderzoek gaat over de relatie tussen media en politiek en de invloed van digitale media op politiek en samenleving.
Annelies Beck
Annelies Beck is journalist en schrijfster. Ze studeerde geschiedenis aan de UGent en haalde een MA in Brazilian Studies aan de University of London. Ze is anker van het tv-duidingsmagazine TerZake (VRT). Ze schrijft regelmatig voor De Standaard der Letteren. Bij De Geus verschenen haar romans “Over het Kanaal” en “Toekomstkoorts”. Afgelopen november verscheen het filosofisch prentenboek “Gedachten denken” bij Querido.
Violet Soen
Violet Soen is hoofddocent vroegmoderne geschiedenis aan de KU Leuven. Zij doceert in Leuven en in Kortrijk het vak ‘Inleiding tot Historisch Onderzoek’ waarvoor ze het handboek Geschiedenis is een werkwoord schreef (UPL 2016, 2021²). Van daaruit ontwikkelde ze een bijzondere interesse in mogelijke toepassingsgebieden van de historische kritiek en vaardigheden bij bredere maatschappelijke debatten. Samen met het Rijksarchief, kreeg ze door een FWO-SBO project de kans om het potentieel van dit soort ‘toegepaste geschiedenis’ (applied history) te testen in Vlaanderen (www.corvushc.be) . In deze lezing stelt ze de deelresultaten voor van het project rond ‘fake news’, dat onder meer door dr. Bram De Ridder en dra. Alexandra van den Berghe wordt opgenomen. Lees er meer over op: https://www.arts.kuleuven.be/nieuwetijd/onderzoek/appliedhistory