Vrij onderzoek noodzakelijk voor maatschappelijke uitdagingen

Vlaanderen kan prat gaan op wetenschappelijk onderzoek dat internationaal hoog staat aangeschreven. Er zijn veel Vlaamse voorbeelden van ontwikkelingen waarvan de grote meerwaarde voor de samenleving buiten discussie staat en die er nooit gekomen zouden zijn zonder excellent wetenschappelijk onderzoek waarvoor het initiatief volledig van de onderzoeker zelf uitgaat.

Het is zonder meer duidelijk dat voor de aanpak van de grote uitdagingen waarmee de wereld wordt geconfronteerd, er nood is aan een stevige kennisbasis in vele domeinen. De autonomie van de wetenschapper is daarbij een essentieel gegeven. De grootste doorbraken in het wetenschappelijk onderzoek danken we niet aan planmatig onderzoek, maar aan het opmerken van onverwachte verschijnselen. Om te kunnen inzetten op het exploreren van nieuwe denk- en onderzoekssporen en de genese van vindingen is een langetermijnperspectief belangrijk, met voldoende structurele financiering.

Dat betekent ook dat het cruciaal is, wil Vlaanderen zijn topdriepositie in het Europese onderzoeks- en innovatielandschap behouden, om de publieke middelen evenwichtig te verdelen tussen stuwende wetenschapsbeoefening enerzijds en sturend missiegericht onderzoek anderzijds.

Onze universiteiten leveren een aanzienlijke bijdrage aan de samenleving door het opleiden van generaties studenten en zijn bovendien internationaal toonaangevend wat de valorisatie van onderzoeksresultaten betreft. Een reflectie over de basisfinanciering van onderzoek door professoren dringt zich op.

Het vrijwaren van de academische vrijheid in de huidige veranderende maatschappelijke context is een noodzakelijke voorwaarde om aan nieuwsgierigheidsgedreven wetenschap te kunnen blijven doen. Waakzaamheid is geboden inzake polariserende visies en ideologieën, die onder meer in het woke-debat opduiken en verdedigd worden.

Het behoort tot de kernopdracht van onderzoeksinstellingen en financieringsmechanismen om te zorgen voor een hoge mate van autonomie van de wetenschapper, een beperkte administratieve overlast, tijd voor reflectie, beschikbaarheid van faciliteiten, en stimulansen om over de grenzen van disciplines heen samen te werken.