Terugblik: 'De nazaten van Confucius'

 Aan de persoon die alle antwoorden weet, zijn niet alle vragen gesteld.

Het onderwerp van de Lentecyclus was de erfenis van Confucius of Kongzi (551-479 v. Chr.) in de landen van de rijzende zon, China, Japan en Korea, of beter verwoord het peilen daarnaar, want “aan de persoon die alle antwoorden weet, zijn niet alle vragen gesteld", aldus Confucius. 

De Lentecyclus van 2021 was eigenlijk voorzien voor 2020, maar hij werd toen uitgesteld vanwege de corona-lockdown en de opeenvolgende verlengingen van het verbod om culturele bijeenkomsten te organiseren. In de loop van die tijd heeft de KVAB naar een oplossing gezocht door digitale vergaderingen mogelijk te maken en werd er beslist dat de cyclus met een jaar werd verdaagd, waardoor ook de voorziene Lentecyclus voor 2021 werd doorgeschoven naar 2022. Op de drie voorziene namiddagen in mei 2021 kwamen de meeste sprekers en moderator Jan Hautekiet naar het Paleis der Academiën, vanwaar de sessies live digitaal werden uitgezonden, terwijl een aantal sprekers van thuis uit hun lezing konden geven. Het publiek diende zich op voorhand aan te melden om alles rechtstreeks te volgen. Diegenen die de sessies niet rechtstreeks konden bijwonen, kregen en krijgen nadien de mogelijkheid om de lezingen uitgesteld te bekijken via de KVAB-website of het Youtube-kanaal van de academie.

China, Japan en Korea zijn diep doordrongen van de religieus-ideologische ondergrond van de 'drie leringen', taoïsme, confucianisme en boeddhisme. Van deze drie valt de stempel van Confucius vandaag het moeilijkst aan te wijzen. Hedendaagse Chinezen, Japanners en Koreanen malen daar niet om: ze ondergaan Kongzi's humanisme als een van hun vanzelfsprekende tradities; ook de machtige heren Xi, Kim, Moon en Abe hebben wel wat dringenders aan het hoofd.

Met 'De nazaten van Confucius' toetste het Academisch Cultureel Forum in drie namiddagen hoe en in hoeverre de 'Weg van de menselijke verhoudingen' – zoals de ethiek van Meester Kong wordt omschreven – de hedendaagse Chinese, Japanse en Koreaanse politiek, economie en cultuur doordesemt. De beste kenners, uit eigen en buitenlandse universiteiten, deelden in korte lezingen hun kennis en inzichten met het publiek en met elkaar.

De openingssessie op 5 mei 2021 kreeg de titel “Xi Jinpings droom van een nieuwe wereldorde” en zoomde in op het hedendaagse China. Als eerste daarin sprak Duncan Freeman over de politieke en economische aspecten. Jan Wostyn had het daarna over het dagelijkse leven in het China van heden en over de onzichtbare maar alomtegenwoordige aanwezigheid van Confucius in het China van vandaag. Met actuele voorbeelden toonde hij aan dat zijn filosofie ook na 2500 jaar en 70 jaar Communistische Volksrepubliek nog steeds aanwezig is in de Chinese intermenselijke omgang, die door het Westen vaak niet of verkeerd wordt begrepen. In haar toespraak had Catherine Vuylsteke het over “uitingen van tegencultuur in het China van de post-hervormingen”. Luc Taerwe gaf in het kort een beeld van de snelheid waarmee de Chinese maatschappij evolueert in “China vandaag: de snelheid van verandering”.

De tweede namiddag, 19 mei 2021, stond in het teken van “Japans tanende rol op het wereldtoneel” en handelde over het land met 's werelds hoogste levensverwachting en de op twee na grootste economie. Mark Eyskens, die Japan vele malen bezocht, sprak over de economische stilstand en terloops ook even over de diepgewortelde Japanse tradities, die hij merkte tijdens zijn ontmoetingen met zowel de voormalige als de huidige Japanse keizer. Hij vergeleek het economische Japan met Europa in zijn lezing “Japanse symptomen in Europa?” Daarna benaderde Willy Vande Walle de politieke positionering van Japan, als eerste Aziatische democratie, in “Confucianistische sprokkelingen in het postmoderne Japan”. Luk Van Haute vertelde over de wereldbekende populaire cultuur van Japan in “Chūshingura door de eeuwen heen: van 47 vazallen naar 48 tienermeisjes (of toch niet helemaal?)”: het verhaal van de 47 ronin, die in de 17de eeuw hun meester wreken door een vooraanstaand medewerker van de shogun te vermoorden, werd voor het eerst uitgebeeld in een poppenspel, met een grotere populariteit dan om het even welk ander samoeraiverhaal, waarvan tot vandaag nieuwe varianten verschijnen. Marc Van Craens lezing droeg de titel “is Confucius langs Japan gereisd?” Daarin probeerde hij te peilen hoe diep de Confuciaanse leer verweven zit in de Japanse maatschappij, vanuit diens woorden "Alleen door oefening zullen we in staat zijn juist te reageren… aan het begin van ons leven reageren we met emoties; aan het einde ervan reageren we met fatsoen".

In de derde sessie op 26 mei 2021 werd “De toekomst van de twee Korea's” bekeken, waarvan het verleden zich laat kenmerken door decennialange spanningen. Casper van der Veen vertelde over de “De Kim-dynastie”, die al drie generaties met harde hand de scepter zwaait over Noord-Korea. Boudewijn Walraven sprak over “Het ongrijpbare confucianisme”, dat begon als een vorm van sociale ethiek, maar dat in Korea vanaf 1392 de officiële staatsorthodoxie werd, om later gereduceerd te worden tot de primaire levensbeschouwing van een kleine minderheid. Het confucianisme wordt in de laatste decennia vooral gepresenteerd als een vorm van cultuur die breed acceptabel is, wat ook iemands religieuze overtuiging mag zijn.

Aan het einde gaf Carine Defoort in “De vele gezichten van het confucianisme” haar slotconclusies op de volledige cyclus: de ster van het confucianisme is in China weer aan het stijgen, met als gevolg dat een waaier aan verschillende partijen in de maatschappij de term opeisen om hun eigen waarden te promoten, variërend van totale volgzaamheid tot dapper verzet, met pleidooien voor een conservatieve levensstijl, een terugkeer naar de traditie, een revolutionair voluntarisme of een “make China great again” beleid, allemaal onder dezelfde vlag van het confucianisme.

Elke namiddag werd afgesloten door Jan Hautekiet die telkens een panelgesprek en een vragensessie leidde tussen de sprekers en de toehoorders. De cyclus werd uitgeleid door de voorzitters van het ACF, Frans Boenders en Mark Eyskens.