In Memoriam Hilde Symoens

Onze consoror Hilde Symoens overleed in Gent, na een moedige, maar vruchteloze, strijd tegen de kwaal die haar slechts enkele maanden geleden getroffen had. Haar loopbaan startte met een zeer gewaardeerde licentiethesis, in 1964, onder de leiding van onze confrater Raoul Van Caenegem, en ze doctoreerde bij hem in 1969 over het inmiddels sterk uitgebreide thema van ‘De Brabantse leden van de Germaanse natie van de rechtsuniversiteit van Orleans (1444-1555)’. Het was de start van haar koninklijke weg naar ontelbare facetten van de middeleeuwse en vroeg-moderne universiteitsgeschiedenis in geheel Europa. Op basis van indrukwekkend archiefwerk verrichtte ze veel erudiet basisonderzoek, en bezorgde ze tussen 1971 en 2015, in vier copieuze boekdelen, kritische lijsten van alle studenten uit de Germaanse natie die zich inschreven aan de universiteit van Orléans tussen 1444 en 1602. Op basis van dit immens basiswerk en van talloze detailstudies, was Hilde Symoens in staat tot meesterlijke synthesen over de Europese universiteiten, die gestalte kregen, met hulp van vele collega's in Europa en de V.S., in twee delen van ‘A History of the University in Europe’ (Cambridge University Press, 1992-96). In de loop der jaren had ze een internationaal netwerk van experten over onderwijs en pedagogie opgebouwd, en organiseerde ze met hen tal van congressen over het concept universiteit. Ze werd woordvoerster van een ‘new history of universities’, met reeds in 1978 een programmatisch essay, ‘Universiteitsgeschiedenis als bron voor sociale geschiedenis’, waarbij de klemtoon niet langer enkel ligt op de intellectuele aspecten, maar tevens op de sociale herkomst en waardering van de studenten. Door haar gezag en de bewondering voor haar eruditie en haar organisatietalent, verbaasde het niemand dat ze opeenvolgend secretaris en voorzitter werd van de prestigieuze 'Commission Internationale pour l'Histoire des Universités’. Niets was toeval in dat lange succesverhaal. De kern lag in haar onmetelijke werkkracht, en in haar talent om glashelder het concept universiteit in Europa in mensentaal te vertolken. Ze was ook een getalenteerde en polyglotte lesgeefster, een van de weinigen die zowel de middeleeuwen als de vroegmoderne tijd doceerde. Van 1986 tot 2001 was ze hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, en van 2001 tot 2008 hoogleraar Moderne Tijden aan de Universiteit Gent. Ze werd gasthoogleraar aan het Max Planck Institute in Frankfurt, in Berkeley en UCLA, en aan het Merton College in Oxford.

Minder bekend, maar niet minder cruciaal is de gedrevenheid waarmee Hilde Symoens jonge wetenschappers, materieel, moreel en psychologisch ter hulp is gesneld. Ontelbare buitenlandse studenten en doctorandi kregen bij haar thuis onderdak en steun voor hun loopbaan. Ze had daarbij een scherp oog voor reëel talent, niet naïef, wel na kritische analyse. Het hoeft dan ook dan niet te verbazen dat Hilde Symoens, samen met consoror Dominique Willems, binnen onze academie, naar het Nederlandse voorbeeld, ‘founding mother’ werd van de Jonge Academie.

De uitvaartplechtigheid vond plaats op zaterdag 11 maart 2023 om 11u in het Crematorium Westlede Lochristi, Smalle Heerweg 60, 9080 Lochristi.