In memoriam Adolf Nivelle

Dolf Nivelle was een architect die door zijn bouwwerken en zijn onderwijs een belangrijke rol speelde in de ontplooiing van de moderne architectuur in Vlaanderen.

Nivelle studeerde architectuur aan het Sint-Lucasinstituut van Gent (1949-1954) waar hij een uitgesproken traditionele opleiding kreeg. Het onderwijs concentreerde er zich op de gotiek, de stijl die als de meest getrouwe uitdrukking van het christelijk geloof gold. De studenten moesten zich deze stijl door dagelijkse schetsoefeningen eigen maken en hem toepassen in hun ontwerpen. Nivelle behoorde evenwel tot een kring van progressieve studenten waartoe onder anderen ook Jan Tanghe en Walter Steenhoudt  behoorden, een voorhoede die zich tegen het heersende traditionalisme afzette en, geïnspireerd door toonaangevende internationale tijdschriften, een modernistische benadering introduceerde.
Zo ontwikkelde Nivelle tijdens zijn studie een sober modernisme dat hij, eens afgestudeerd, in Limburg in de praktijk bracht, het eerst in de woning die hij voor zichzelf en zijn gezin bouwde (1956-57) en vervolgens in een grote opdracht: de Sint-Lambertuskerk te Neerpelt (1956-62). Hij vatte het gebouw op als een grote schuur, uitgevoerd in de lokale ruige veldovensteen en geflankeerd met een transparante betonnen klokkentoren, die tevens de ingang markeert. Het interieur is een eenvoudige ruimte, afgedekt met een houten plafond uit ruwe planken. In de vier kerken die hij vervolgens, tussen 1961 en 1967, tot stand bracht in Hendrikken-Voort, Overpelt, Hees en Walshoutem ontwikkelde hij een architectuur van ruwe baksteen en beton, een eigen versie van het internationale 'brutalisme'. Deze vormtaal hanteerde hij ook in de privé-woningen die hij bouwde, met name in de woningen Beirens en Daniëls.
Inmiddels was Nivelle ook actief in het architectuuronderwijs: in het Provinciaal Hoger Instituut voor Architectuur (PHIA) dat in 1957 op initiatief van het Limburgs Provinciebestuur onder de leiding van enkele Sint Lucasbroeders in Hasselt van start ging. Hij werd van meet af aangesteld als leraar architectonisch ontwerpen, en was achtereenvolgens titularis van de vijf studiejaren. Vervolgens was hij van 1962 tot 1969 titularis van het afstudeerjaar. In die functie trok hij jaarlijks met zijn studenten op studiereis in de diverse Europese landen om er ter plaatse kennis te maken met de meest recente vernieuwingen. Samen met zijn eerste studenten die in 1962 afstudeerden bracht hij in Limburg een eerste 'nouvelle vague' van naoorlogs modernisme teweeg. 
In 1970 werd hij tot directeur van het PHIA benoemd, een functie die hem in staat stelde het architectuuronderwijs nieuw leven in te blazen. Hij introduceerde de humane wetenschappen in het curriculum en speelde een belangrijke rol in de centrale commissie ter hervorming van het Vlaamse architectuuronderwijs. In het PHIA organiseerde hij colloquia over tal van actuele thema's en ontwikkelingen. Memorabele evenementen waren de colloquia 'Vernieuwende Nederlandse Architectuur' in 1969, 'Drager en inbouw' in 1975, en een lezingencyclus Le Corbusier in 1987.

Nivelle's inzet voor een eigentijdse humane architectuur genoot de waardering van Renaat Braem die hem in 1988 voordroeg als lid van de KVAB. In 2005 werd Nivelle benoemd tot erelid van de Klasse Kunsten.

Nivelle bekroonde zijn loopbaan als architect en pedagoog met de bouw van de nieuwe huisvesting van zijn architectuurinstituut op de campus van het in 1971 opgerichte Limburgs Universitair Centrum (LUC) te Diepenbeek. In dat gebouw gaf hij gestalte aan zijn open niet-hiërarchische opvatting van het onderwijs. Hij vatte het gebouw op als een kleine stad, een clustering van open werkplekken rond een open ontmoetingsplaats, een 'agora'. Dit inspirerende interieur vormt een blijvende herinnering aan Dolf Nivelle's warme en communicatieve persoonlijkheid.