Wetenschap aan Zee: Het onzichtbare zichtbaar maken
Lecture
VLIZ, Oostende
Organisation
Het onzichtbare zichtbaar maken
Donderdag 7 augustus 2025, 11.00 u
Tickets: 16 euro, te koop via Theater aan Zee
Wat als we konden zien wat ons oog nooit waarneemt – niet alleen in de ruimte, maar ook in tijd? Van microscopisch kleine plasticdeeltjes in ons water, tot nanodeeltjes die ons lichaam van binnenuit genezen. Dankzij geavanceerde microscopietechnieken vangen we een glimp van deze verborgen werelden – in kleur, in beweging, in detail. Ontdek hoe wetenschap het onzichtbare tastbaar maakt – en het onzichtbare in de tijd zichtbaar.
Moderator: Prof. Steven De Feyter, KVAB & KU Leuven
Over de sprekers
Bio-ingenieur Maarten Roeffaers is gewoon hoogleraar bio-ingenieurswetenschappen aan de KU Leuven. Hij ontwikkelt geavanceerde microscopietechnieken om materialen en chemische processen tot op nanoschaal te bestuderen, van katalysatoren en zonnecellen tot microplastics in water, voeding en zelfs het menselijk lichaam. Hij combineert fundamenteel onderzoek met maatschappelijke relevantie. Zijn werk verscheen onder meer in toonaangevende tijdschriften zoals Science en Nature.
Susana Rocha is sinds 2019 onderzoeksprofessor aan de KU Leuven. Ze onderzoekt hoe materialen zoals nanodeeltjes en synthetische hydrogels interageren met cellen. In haar labo combineert ze chemie, microscopie en biomaterialen om complexe biologische processen te ontrafelen, zoals hoe kankercellen groeien en reageren op behandelingen. Deze tools verleggen niet alleen de grenzen van de fundamentele wetenschap, maar dragen ook bij aan de ontwikkeling van effectievere therapieën. Rocha geeft les in de opleidingen biochemie en nanotechnologie en bouwde de voorbije jaren een wereldwijd netwerk van samenwerkingen uit – van Leuven tot Spanje, Nederland, Japan en zelfs Australië. Oorspronkelijk uit Portugal, kwam ze naar Leuven voor een Erasmusuitwisseling en verloor haar hart aan microscopie. Zo maakt ze vandaag het onzichtbare zichtbaar.
Programma
1. De jacht op het kleinste afval: hoe we met licht naar microplastics speuren
Prof. Maarten Roeffaers, KU Leuven
Microplastics zijn onzichtbaar voor het blote oog, maar ze zijn er wel. Massaal veel. Van flessenwater tot de Noordzee, en zelfs in ons eigen lichaam duiken tegenwoordig plasticdeeltjes op. Waar komen ze vandaan? Zijn ze schadelijk voor onze gezondheid? En belangrijker nog: hoe kunnen we deze piepkleine deeltjes vaststellen?
In deze lezing toont prof. Maarten Roeffaers hoe hij met licht, lenzen en slimme kleurstoffen op zoek gaat naar microplastics. Hij legt uit hoe optische en fluorescentiemicroscopie kunnen dienen als een krachtig vergrootglas voor de wereld rondom en zelfs binnenin ons. Deeltjes die normaal onzichtbaar zijn, kunnen plots oplichten als sterren aan de nachtelijke hemel. Maar het opsporen van plastic op micro- of zelfs nanoschaal is vaak nog moeilijker dan het spotten van een verre planeet.
Verwacht geen doemverhaal, maar een fascinerende blik op hoe wetenschap het onzichtbare zichtbaar maakt en misschien ook helpt oplossen.
2. Superhelden op nanoschaal: hoe het kleinste het grootste verschil maakt
Prof. Susana Rocha, KU Leuven
Nanodeeltjes – dat klinkt als iets uit een sciencefictionfilm. En toch vind je ze vandaag al overal: in elektronica, verf, zonnecrème en zelfs in ons eten. Vaak spelen ze de gebeten hond in discussies over vervuiling of gezondheid. Maar niet alle nanodeeltjes zijn slechteriken – sommige zijn echte superhelden. De COVID-vaccins zijn daar een bekend voorbeeld van. Maar er zijn nog veel meer nano-superhelden die achter de schermen aan het werk zijn. In de geneeskunde worden nanodeeltjes gebruikt om werkzame stoffen als raketten naar precies de juiste plek in het lichaam te brengen – snel, doelgericht en zonder schade aan de rest van het lichaam.
In het labo van prof. Rocha worden fluorescerende kleurstoffen en krachtige microscopen ingezet om te zien wat anders onzichtbaar blijft. Zo volgen onderzoekers hoe nanodeeltjes zich gedragen in minitumoren – kleine stukjes weefsel die lijken op die van echte patiënten. Daarmee ontdekken we welke therapieën het best werken voor wie, en zetten we stappen richting behandelingen op maat.
Een blik in de wereld van nanodeeltjes toont hoe het allerkleinste soms het grootste verschil kan maken.