Waarheid & Wetenschappen en Kunsten

Symposium

10-05-2023

Paleis der Academiën

Waarheid & Wetenschappen en Kunsten

Organisation

Academisch Cultureel Forum

Activiteiten in het kader van de Lentecyclus 

Registreren

Sprekers

 

Sylvia Wenmackers

Sylvia Wenmackers is als onderzoeksprofessor verbonden aan het Centrum voor Logica en Filosofie van de Wetenschappen van de KU Leuven. Ze heeft zowel een doctoraat in de Fysica als in de Filosofie behaald en zoekt in haar onderwijs en onderzoek graag de raakvlakken op tussen beide domeinen. Naast academische publicaties over onderwerpen als infinitesimale kansen, formele kenleer en grondslagen van de fysica, schrijft ze een maandelijkse column voor Eos. Ze publiceerde ook twee boeken voor een breder publiek: Kans op Chocoladetaart (2019, Sterck & De Vreese) en Wetenschap (2021, Lannoo Campus).

 

Marc Boone

Marc Boone (Gent, 1955) is emeritus gewoon hoogleraar van de Universiteit Gent. Specialisatie: geschiedenis van de late middeleeuwen. Gastprofessor aan de Université de Dijon, Paris IV (Sorbonne), de Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales en de Università degli Studi in Milaan. Lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België sinds 2008. Hij heeft geruime tijd aan studenten Letteren en Wijsbegeerte en sociale wetenschappen het inleidend vak Historische Kritiek gedoceerd waarin methodologie en deontologie van de geschiedenis aan bod komen. Centraal staat daarin de vraag hoe historici doorheen de tijd een manier hebben ontwikkeld om doorheen de “waarheid” die auteurs van historische bronnen aan het nageslacht willen achterlaten te kijken en de geschiedenis te reconstrueren.

 

Lorenz Demey

Lorenz Demey is onderzoeksprofessor aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven. Zijn onderzoek focust voornamelijk op filosofische logica, analytische filosofie en geschiedenis van de logica, en werd reeds meermaals bekroond, recent nog met een ERC Starting Grant van de European Research Council. Naast zijn onderzoek doceert Demey inleidende en geavanceerde vakken logica binnen de opleidingen filosofie en rechten, en is hij regelmatig bezig met wetenschapscommunicatie rond logica en filosofie.

 

Maarten Van Dyck

Maarten Van Dyck is professor in de wijsbegeerte aan de UGent en directeur van het Sarton Centrum voor Wetenschapsgeschiedenis. Zijn onderzoek zoekt steeds de relatie op tussen filosofie en geschiedenis van de wetenschappen.

Programme: 

10-05-2023

1 Inleiding 14:00 - 14:10
2 Het waarheidsbegrip in de analytische filosofie 14:10 - 14:40
Lorenz Demey, KU Leuven (spreker)
In deze lezing staan we stil bij een aantal fundamentele filosofische vragen over waarheid, zoals de metafysische vraag 'wat ís waarheid eigenlijk?' en de epistemologische vraag 'kunnen wij de waarheid kennen?'. Verder bekijken we de rol van waarheid in logisch redeneren: hoe belangrijk is het om te vertrekken van ware uitgangspunten als we een redenering opbouwen? Achter dergelijke vragen schuilt een onvermoede mate van complexiteit, die we in deze lezing zullen proberen te ontrafelen.
3 Waarheid en (on-)waarschijnlijkheid 14:40 - 15:10
Sylvia Wenmackers, KU Leuven (spreker)
Deze lezing biedt een reflectie over waarheid in relatie tot waarschijnlijkheid en de rol daarvan in de hedendaagse wetenschappen. Waarschijnlijkheid is een gradueel begrip (uitgedrukt op een continue schaal tussen 0 en 1) dat uitdrukt hoe waar een hypothese iemand toeschijnt. Als we misleidende of atypische informatie krijgen, kan het gebeuren dat we een lage waarschijnlijkheid toekennen aan iets dat waar is, of vice versa. Zolang we niet in extremen vervallen (door waarschijnlijkheid 0 of 1 toe te kennen aan de hypothese), kunnen we de waarschijnlijkheid op basis van nieuwe informatie bijstellen.

Volgens het fallibilisme is wetenschappelijke kennis feilbaar en blijven theorieën steeds vatbaar voor verbetering. Van de huidige theorieën is dus niet onomstotelijk aangetoond dat ze waar zijn; tot op heden kon echter niet worden aangetoond dat ze dat niet zijn. Sommige theorieën hebben al zware toetsen doorstaan, terwijl andere nog maar net bedacht zijn en nog nooit getest. Door over de confirmatie van wetenschappelijke hypotheses te denken in termen van waarschijnlijkheid kunnen we begrijpen hoe een feilbaar wetenschappelijk proces toch een steeds waarheidsgetrouwer beeld van de werkelijkheid kan opleveren. Op die manier kunnen we fallibilisme verzoenen met wetenschappelijk realisme.
4 Negationisme, of het ontkennen van historische evidenties 15:10 - 15:40
Marc Boone, UGent (spreker)
De spanning tussen feiten op zich en opinies over feiten komt in vele gedaanten terug, een van de meer uitgesproken en radicale varianten vormt het negationisme (het ontkennen van de Holocaust). In een aantal landen heeft deze ontkenning van de historische realiteit aanleiding gegeven tot het ontwikkelen van specifieke wetgeving en rechtspraak, een démarche die op zich een bron van blijvende discussie is geworden. Toch blijven negationisten de aandacht opzoeken en doelbewust provoceren. Een klassieke casus daarvan is het bij herhaling in vraag stellen van de echtheid van het Dagboek van Anne Frank, een symbooldossier bij uitstek in dit debat. In de voorbije decennia is de spanning tussen feit en representatie van feiten door het ontwikkelen van aanvankelijk de postmoderne theorieën en naderhand door de impact van “sociale” media in een volgend stadium aanbeland. De vraag stelt zich of en hoe het klassieke historisch onderzoek daarop kan en moet reageren?
5 Pauze 15:40 - 16:00
6 De waarde van wetenschappelijke waarheid. Over het belang van vragen en interesses 16:00 - 16:30
Maarten Van Dyck, UGent (spreker)
Wanneer een waarheid in vraag gesteld wordt, gaat het niet altijd over de waarheid van die waarheid. Het gaat minstens even vaak over de waarde van die waarheid. Vertelt die ons wel wat we willen weten? Op welke vraag is het eigenlijk een antwoord? In mijn lezing zal ik ingaan op het belang van deze vragen voor een goed begrip van de strijd die voortdurend gevoerd wordt om de waarheid.
7 Debat 16:30 - 17:00
8 Receptie 17:00 - 18:00