Vrij onderzoek noodzakelijk voor maatschappelijke uitdagingen

Vlaanderen kan prat gaan op wetenschappelijk onderzoek dat internationaal hoog staat aangeschreven. Er zijn veel Vlaamse voorbeelden van ontwikkelingen waarvan de grote meerwaarde voor de samenleving buiten discussie staat en die er nooit gekomen zouden zijn zonder excellent wetenschappelijk onderzoek waarvoor het initiatief volledig van de onderzoeker zelf uitgaat.

Het is zonder meer duidelijk dat voor de aanpak van de grote uitdagingen waarmee de wereld wordt geconfronteerd, er nood is aan een stevige kennisbasis in vele domeinen. De autonomie van de wetenschapper is daarbij een essentieel gegeven. De grootste doorbraken in het wetenschappelijk onderzoek danken we niet aan planmatig onderzoek, maar aan het opmerken van onverwachte verschijnselen. Om te kunnen inzetten op het exploreren van nieuwe denk- en onderzoekssporen en de genese van vindingen is een langetermijnperspectief belangrijk, met voldoende structurele financiering.

Dat betekent ook dat het cruciaal is, wil Vlaanderen zijn topdriepositie in het Europese onderzoeks- en innovatielandschap behouden, om de publieke middelen evenwichtig te verdelen tussen stuwende wetenschapsbeoefening enerzijds en sturend missiegericht onderzoek anderzijds.

Onze universiteiten leveren een aanzienlijke bijdrage aan de samenleving door het opleiden van generaties studenten en zijn bovendien internationaal toonaangevend wat de valorisatie van onderzoeksresultaten betreft. Een reflectie over de basisfinanciering van onderzoek door professoren dringt zich op.

Het vrijwaren van de academische vrijheid in de huidige veranderende maatschappelijke context is een noodzakelijke voorwaarde om aan nieuwsgierigheidsgedreven wetenschap te kunnen blijven doen. Waakzaamheid is geboden inzake polariserende visies en ideologieën, die onder meer in het woke-debat opduiken en verdedigd worden.

Het behoort tot de kernopdracht van onderzoeksinstellingen en financieringsmechanismen om te zorgen voor een hoge mate van autonomie van de wetenschapper, een beperkte administratieve overlast, tijd voor reflectie, beschikbaarheid van faciliteiten, en stimulansen om over de grenzen van disciplines heen samen te werken.

dr. ir. Elisabeth Barones Monard

Elisabeth Monard was voorzitter (2021-2022) en nu ondervoorzitter van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB), en eresecretaris-generaal van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen (FWO). Van opleiding is zij burgerlijk scheikundig ingenieur (1973) en doctor in de Toegepaste Wetenschappen (1980). Haar expertise situeert zich in het brede domein van het wetenschaps- en onderzoeksbeleid, met bijzondere aandacht onder meer  voor transparante en objectieve evaluatieprocessen, internationale mobiliteit en samenwerking, onderzoekersloopbaan, gelijke kansenbeleid, wetenschappelijke integriteit en de interactie tussen kunst en wetenschap.  Elisabeth is de trekker en voorzitter van de KVAB-werkgroep die het Standpunt “Vrij onderzoek noodzakelijk voor maatschappelijke uitdagingen. Ruimte voor wetenschap op initiatief van de onderzoeker” voorbereidde.

Prof. mr. C.J.J.M. (Carel) Stolker

Carel Stolker is emeritus-hoogleraar privaatrecht aan de Universiteit Leiden, waar hij van 2013 tot 2021 rector magnificus en voorzitter van het college van bestuur was. Daarvoor was hij decaan van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid in Leiden. Hij bekleedt en bekleedde tal van wetenschappelijke, maatschappelijke en beleidsmatige functies, waaronder als toezichthouder bij musea en zorginstellingen, rollen in visitatiecommissies van de Nederlandse rechtspraak en een bestuurslidmaatschap bij het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek - Vlaanderen.

In 2022 schreef hij het artikel “The Woke Debate in Academia— What Could Take Us Further?”, International Higher Education, No 110 (2022 Spring Issue). En onlangs was hij voorzitter van een onafhankelijke commissie die in opdracht van het college van bestuur van de Universiteit van Amsterdam onderzoek deed naar mogelijke ernstige institutionele misstanden als gevolg van ‘doorgeslagen woke’ aan de UvA. Het rapport “Krachtig en kwetsbaar - Academische vrijheid in de praktijk”, met aandacht voor de begrippen ‘academische vrijheid’, ‘wokeness’, ‘safe spaces’ en ‘trigger warnings’, verscheen op 29 juni 2023.

ir. Stijn De Roo

Stijn De Roo is ingenieur van opleiding en ging met zijn masterdiploma in de bio-ingenieurswetenschappen aan de slag bij Landelijke Gilden en Boerenbond. Hier nam hij respectievelijk de functie van directie-adjunct en directeur op. Hij is sinds maart 2019 fractievoorzitter voor cd&v in de gemeenteraad van Gent. In het Vlaams Parlement is hij vast lid van de commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie en plaatsvervangend lid in de commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie – waar hij het wetenschapsbeleid opvolgt. Sinds april 2022 zetelt Stijn De Roo eveneens in de Senaat.

Prof. dr. Sylvia Wenmackers

Sylvia Wenmackers is onderzoeksprofessor aan het Centrum voor Logica en Filosofie van de Wetenschappen aan de KU Leuven. Ze behaalde een doctoraat in de fysica aan de UHasselt in 2008 en in de filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen in 2011. Haar huidige onderzoek gaat over grondslagen van de kansrekening, filosofie van de fysica en formele kenleer. Ze was lid van de Jonge Academie en covoorzitter van 2019 tot 2021. Ze schreef mee aan het Standpunt Onderzoeker-gedreven wetenschap. Ze schrijft een maandelijkse column voor Eos-magazine en publiceerde twee boeken voor een breed publiek: Kans op Chocoladetaart en Wetenschap.

ir. Patrick Maselis

Geboren op 3/11/1961, landbouwingenieur van de KU Leuven (1988).

Beroepsmatig is hij voorzitter Raad van Bestuur bedrijvengroep Maselis (granen en ontbijtgranen) met vestigingen in 5 landen en 1.000 medewerkers.

Daarnaast is hij ook bestuursvoorzitter van LRD, KULAK en Koning Boudewijnstichting West-Vlaanderen en bestuurder bij de Port of Antwerp Bruges en VOKA West-Vlaanderen.

Prof. dr. Kristin Davidse

Kristin Davidse is emerita hoogleraar Engelse Taalkunde aan de KU Leuven. Als voormalig lid van de Onderzoeksraad KU Leuven en de FWO-Expertpanels CULT 1 en Commissie Internationale Wetenschappelijke Contacten was ze actief betrokken bij de evaluatie van onderzoeksaanvragen en onderzoeksresultaten. Ze was ook lid van de KU Leuven werkgroep die een rapport schreef over “The Societal Impact of Academic Scientific Research” (KU Leuven Newsletter Research - 6 July 2023). ​