Iconologie

 Dit Standpunt is een betoog over de mogelijkheden van de iconologie, een nog steeds actuele methodiek binnen de kunstwetenschappen. Andere benamingen zijn Bildwissenschaften, anthropologie visuelle of visual studies. De iconologie legt zich toe op het doorgronden van het visuele medium in zijn culturele context, zowel uit het verleden als in de hedendaagse tijd. Barbara Baert, de auteur van dit standpunt, verdedigt de noodzaak van een multidisciplinaire iconologie. Ze gaat samenwerkingsverbanden aan met de antropologie, de theologie, de filosofie, de literatuurwetenschap en de psychoanalyse. Verre van zich te beperken tot esthetiek en stijl stelt de iconologie universeel menselijke thema’s aan de orde, zoals de zintuiglijke ervaring, de aanraking, het bloed, de vruchtbaarheid, de gezondheid, leven en dood. De auteur is de opvatting toegedaan dat de iconoloog zich niet alleen dient te interesseren voor de grote kunst, maar voor elke beeldende uiting, niet alleen voor evidente thema’s, maar ook voor schijnbaar onbeduidende motieven.

In zijn voorwoord onderstreept Maximiliaan Martens het maatschappelijke belang van de radicaal innovatieve onderzoeksstrategie van Barbara Baert, in een context van de explosief toegenomen massificatie van de beeldcultuur via de sociale media, en de rol van beelden in het creëren van een (al dan niet virtuele) zelfidentiteit.

Francis Strauven licht de geschiedenis en betekenis van de iconologie toe binnen de kunstwetenschappen.

Bart Verschaffel vult dit standpunt aan met een reflectie op het huidige gebureaucratiseerde onderzoeksbeleid, waarbinnen de carrière van Barbara Baert de uitzondering wordt. De dominante ‘projectlogica’, gericht op een naïeve productiviteit en verplichte consensus, staat haaks op de uitdagingen van haar werk: intellectuele wendbaarheid en het verlangen om te vinden wat men niet heeft gezocht.

De aanleiding tot deze publicatie was de uitreiking van de Francqui-Prijs aan Barbara Baert, lid van de Klasse der Kunsten van de KVAB, op 8 juni 2016 in het Paleis der Academiën te Brussel. Het Standpunt bevat de integrale dankrede die de laureate in aanwezigheid van koning Filip van België uitsprak.